جمله‌هایی مثل «آهسته‌تر صحبت کن» یا «شاید اضطراب داری» احتمالاً بارها توسط کودکانی که دچار لکنت زبان هستند شنیده شده است. اما واقعیت این است که چنین نصیحت‌هایی نه‌تنها کمکی به بهبود گفتار نمی‌کند، بلکه باعث آگاهی بیش از حد کودک از مشکلش می‌شود.
لکنت زبان معمولاً به دلایل احساسی مانند اضطراب یا ترس ایجاد نمی‌شود. در واقع، عوامل ژنتیکی، عصبی و رشدی نقش پررنگ‌تری در این اختلال دارند. خوشبختانه راه‌هایی وجود دارد که والدین می‌توانند در خانه برای بهبود لکنت زبان کودک خود استفاده کنند. در این مقاله با این تمرین‌ها آشنا می‌شوید.
چرا لکنت در کودکان رایج است؟
لکنت زبان اغلب در سنین ۲.۵ تا ۳ سالگی ظاهر می‌شود؛ زمانی که رشد زبانی کودک به اوج می‌رسد. این نوع لکنت که «لکنت رشدی» نام دارد، معمولاً موقتی است و در مدت چند ماه خودبه‌خود از بین می‌رود.
اگر لکنت کودک کمتر از ۶ ماه ادامه دارد، گفتاردرمانگران توصیه می‌کنند فقط شنونده خوبی باشید. اما اگر علائم بیشتر از ۶ تا ۱۲ ماه ادامه پیدا کرد، باید از یک گفتاردرمانگر متخصص کمک بگیرید.
چه کودکانی بیشتر در معرض لکنت هستند؟
عواملی که احتمال بروز یا ماندگاری لکنت را افزایش می‌دهند:
- سابقه خانوادگی لکنت
- ادامه داشتن لکنت بیش از یک سال
- شروع لکنت بعد از ۳.۵ سالگی
- جنسیت (پسران بیشتر از دختران لکنت دارند)
- شرایطی مانند اوتیسم، ADHD، سندروم تورت، اختلالات شنوایی و فلج مغزی
نشانه‌های لکنت زبان در کودکان چیست؟
علائم رایج لکنت عبارت‌اند از:
- تکرار صداها، هجاها یا کلمات
- مکث‌های طولانی و غیرعادی در گفتار
- کشیدن صداها
- اضافه کردن صداهای پرکننده مانند «اِ…» یا «اُم…»
- تکان دادن لب، فک یا پلک زدن سریع
- مشت کردن دست، سفتی عضلات صورت یا تغییر شدت صدا
اگر کودک هنگام صحبت کردن دچار فشار فیزیکی شود یا علائم بالا را به طور مداوم داشته باشد، بهتر است سریعاً با یک گفتاردرمانگر مشورت کنید.
تمرینات خانگی مؤثر برای بهبود لکنت کودک
در کنار گفتاردرمانی حرفه‌ای، برخی تمرینات ساده و روزمره وجود دارند که والدین می‌توانند در خانه انجام دهند تا گفتار کودک روان‌تر و اعتماد به نفس او بیشتر شود.
آهسته و شمرده صحبت کردن
با کاهش سرعت گفتار خود، الگوی مناسبی برای کودک ایجاد می‌کنید. مکث‌های طبیعی در بین جملات باعث آرامش کودک و افزایش روانی در گفتار او می‌شود.
مثال: «ما… امروز… به… پارک… رفتیم.»
کودک با مشاهده شما، این نوع گفتار را به‌تدریج تقلید می‌کند و روان‌تر صحبت می‌کند.
استفاده از تکنیک گفتار هجا – زمان (STS)
این تکنیک می‌تواند تا ۹۶٪ لکنت را کاهش دهد (در صورت تکرار منظم طی ۱۲ ماه). در این روش، هر کلمه را به صورت هجا هجا و با مکث بیان می‌کنید.
مثال: «ایـن. یـک. تـمر. یـن. بـرای. صـح. بـت. کـردن. اسـت.»
تمرین روزانه ۴ تا ۶ بار، هر بار ۱۰ دقیقه، برای کودکان زیر ۶ سال توصیه می‌شود.
کاهش انتظارات و پرهیز از سوالات زیاد
کودکان نباید برای پاسخ دادن عجله کنند یا احساس فشار داشته باشند. کمتر سؤال بپرسید و اجازه دهید کودک خودش موضوع صحبت را انتخاب کند.
به جای «چه بازی می‌کنی؟» بگویید: «می‌بینم داری بازی می‌کنی.»
بازخوردهای کلامی مثبت و سازنده
پنج بازخورد مؤثر عبارت‌اند از:
- «خیلی روان حرف زدی، عالی بود!»
- «آیا خودت متوجه شدی چقدر خوب گفتی؟»
- «فکر می‌کنی می‌تونی دوباره اون کلمه رو بگی؟»
- «این یکی سخت بود، ولی خوب تلاش کردی.»
- «مهم نیست، بیا دوباره امتحان کنیم.»
همیشه برای هر بازخورد اصلاحی، چند بازخورد مثبت بدهید تا اعتماد به نفس کودک حفظ شود.
اختصاص زمان برای گوش دادن فعال
کودک باید حس کند که وقت شما و توجهتان را دارد. زمان مشخصی را فقط برای گوش دادن به او اختصاص دهید، بدون موبایل، تلویزیون یا کار دیگر.
این زمان می‌تواند فقط ۵ دقیقه در روز باشد، ولی اثر بزرگی دارد.
بازی درمانی و تقلید آوایی
در بازی‌ها از صداها و آواهایی استفاده کنید که کودک بیان می‌کند. انعکاس گفتار کودک با لبخند، تماس چشمی و تکرار مهربانانه، اعتماد به نفس او را بالا میبرد.
پاسخ به سؤالات رایج درباره لکنت زبان کودکان
در ادامه به پرتکرارترین سؤالات والدین درباره لکنت کودکان پاسخ می‌دهیم تا با آگاهی بیشتر، تصمیم‌های بهتری برای حمایت از فرزندتان بگیرید.
آیا نوشیدن با نی به کاهش لکنت کمک می‌کند؟
خیر، هیچ مدرک علمی معتبری برای اثربخشی این تکنیک وجود ندارد.
آیا ورزش فک مؤثر است؟
ورزش فک ممکن است عضلات را تقویت کند، اما تأثیر مستقیمی بر لکنت ندارد.
آیا سبک زندگی والدین باعث لکنت می‌شود؟
خیر، اما محیط پرتنش ممکن است در کودکانی که مستعد لکنت هستند، نقش تحریک‌کننده داشته باشد.
اگر خودتان لکنت دارید، باید آن را پنهان کنید؟
نه! کودکان از صداقت و اعتماد به نفس شما یاد می‌گیرند که لکنت، شرم‌آور نیست.
توصیه نهایی: همراهی والدین، کلید بهبود لکنت کودک
مداخله زودهنگام، حمایت بی‌قید و شرط، و ایجاد محیطی بدون فشار بهترین راهکار برای بهبود لکنت زبان در کودکان است. حتماً در صورت مشاهده نشانه‌ها، با یک گفتاردرمانگر حرفه‌ای مشورت کنید.
تمرینات منظم در خانه، به کودک کمک می‌کنند تا اعتماد به نفسش را افزایش دهد، احساس امنیت کند و به‌مرور روان‌تر صحبت
