بارداری، دوران تغییرات عمده در بدن زن است؛ تغییراتی که در بیشتر موارد طبیعی و بی‌خطرند. اما گاهی اوقات، برخی عوارض ممکن است مادر و جنین را با خطرات جدی روبرو کنند. یکی از این عوارض مهم، پری‌اکلامپسی یا فشار خون بارداری است. شناخت زودهنگام نشانه‌ها و رعایت مراقبت‌های ضروری می‌تواند از بروز مشکلات جدی جلوگیری کند و سلامت مادر و نوزاد را تضمین نماید.
پری‌اکلامپسی چیست؟
پری‌اکلامپسی یک اختلال فشار خون است که معمولاً بعد از هفته بیستم بارداری رخ می‌دهد. این وضعیت با افزایش فشار خون و وجود پروتئین در ادرار (پروتئینوری) یا سایر علائم آسیب به اندام‌های مختلف بدن مانند کبد و کلیه‌ها همراه است. در برخی موارد شدید، پری‌اکلامپسی می‌تواند منجر به عوارض جدی برای مادر و جنین، از جمله زایمان زودرس یا حتی مرگ شود.
عوامل خطر ابتلا به پری‌اکلامپسی
هر زنی ممکن است در دوران بارداری به پری‌اکلامپسی مبتلا شود، اما برخی عوامل خطر احتمال بروز این بیماری را افزایش می‌دهند:
- سابقه خانوادگی پری‌اکلامپسی
- اولین بارداری
- بارداری چندقلویی
- سن کمتر از ۲۰ یا بیشتر از ۳۵ سال
- چاقی یا اضافه وزن
- فشار خون بالا یا بیماری‌های کلیوی پیش از بارداری
- دیابت نوع ۱ یا ۲
- اختلالات خودایمنی مانند لوپوس یا سندرم آنتی‌فسفولیپید
نشانه‌های پری‌اکلامپسی
شناسایی زودهنگام علائم می‌تواند زندگی مادر و جنین را نجات دهد. برخی از شایع‌ترین نشانه‌های پری‌اکلامپسی عبارتند از:
- افزایش ناگهانی فشار خون
- تورم شدید دست‌ها، پاها یا صورت
- افزایش ناگهانی وزن طی چند روز
- سردردهای مداوم و شدید
- تغییرات بینایی مانند تاری دید یا دیدن نقاط نورانی
- درد شدید در ناحیه بالای شکم (به ویژه سمت راست)
- تهوع یا استفراغ
- کاهش میزان ادرار
نکته مهم این است که برخی زنان ممکن است هیچ علامت مشهودی نداشته باشند و تنها با معاینه‌های روتین بارداری این بیماری شناسایی شود.
عوارض احتمالی پری‌اکلامپسی
در صورت عدم تشخیص و درمان، پری‌اکلامپسی می‌تواند عوارض جدی ایجاد کند، از جمله:
- محدود شدن رشد جنین (به دلیل کاهش خونرسانی جفت)
- زایمان زودرس
- جدا شدن جفت از دیواره رحم (کندگی جفت)
- نارسایی کلیه یا کبد در مادر
- تشنج‌های شدید (اکلامپسی)
- افزایش خطر بیماری‌های قلبی و کلیوی در آینده
مراقبت‌های ضروری در صورت ابتلا به پری‌اکلامپسی
در صورت تشخیص پری‌اکلامپسی، اقدام سریع و مدیریت صحیح اهمیت ویژه‌ای دارد. مراقبت‌های پزشکی به‌موقع می‌توانند از پیشرفت بیماری جلوگیری کرده و خطرات بالقوه برای مادر و جنین را به حداقل برسانند. در ادامه به اقدامات ضروری و راهکارهایی که باید در مواجهه با این وضعیت رعایت شود، می‌پردازیم.
پیگیری منظم مراقبت‌های دوران بارداری
چکاپ‌های روتین بارداری اهمیت زیادی دارد. پزشک می‌تواند علائم اولیه پری‌اکلامپسی مانند افزایش فشار خون یا وجود پروتئین در ادرار را در مراحل اولیه شناسایی کند.
کنترل فشار خون
در موارد خفیف، ممکن است پزشک داروهایی برای کنترل فشار خون تجویز کند. اندازه‌گیری فشار خون در منزل طبق توصیه پزشک نیز می‌تواند به تشخیص سریع تغییرات کمک کند.
استراحت کافی و تغییر سبک زندگی
کاهش فعالیت‌های فیزیکی شدید، استراحت در وضعیت نیمه‌خوابیده و رعایت یک رژیم غذایی متعادل و کم‌نمک می‌تواند به مدیریت وضعیت کمک کند.
نظارت بر وضعیت جنین
سونوگرافی‌های منظم برای ارزیابی رشد جنین، میزان مایع آمنیوتیک و بررسی سلامت جفت بسیار حیاتی است. گاهی اوقات تست‌های غیر استرسی (NST) یا بیوفیزیکال پروفایل (BPP) نیز توصیه می‌شود.
تصمیم‌گیری درباره زمان مناسب زایمان
در موارد شدید، تنها درمان قطعی زایمان است. بسته به شدت بیماری و وضعیت سلامت مادر و جنین، پزشک ممکن است تصمیم به القای زایمان یا انجام سزارین بگیرد، حتی اگر هنوز زمان کامل بارداری نرسیده باشد.
پیشگیری از پری‌اکلامپسی: آیا ممکن است؟
در بسیاری از موارد، پری‌اکلامپسی قابل پیشگیری نیست، اما رعایت برخی نکات می‌تواند خطر بروز آن را کاهش دهد:
- شروع بارداری با وزن سالم
- کنترل بیماری‌های زمینه‌ای پیش از بارداری
- مصرف مکمل‌های ویتامینی و اسید فولیک طبق تجویز پزشک
- مصرف آسپرین با دوز پایین در زنان پرخطر (تحت نظر پزشک)
