کم‌کاری تیروئید زمانی رخ می‌دهد که غده تیروئید، هورمون کافی برای تنظیم متابولیسم بدن تولید نمی‌کند. در دوران بارداری، بدن مادر نیاز بیشتری به هورمون‌های تیروئیدی دارد. اگر این نیاز تأمین نشود، هم مادر و هم جنین ممکن است در معرض خطر قرار بگیرند.
آیا کم‌کاری تیروئید در بارداری شایع است؟
بله، تخمین زده می‌شود که حدود ۲ تا ۳ درصد از زنان باردار دچار نوعی از کم‌کاری تیروئید می‌شوند. بسیاری از موارد خفیف هستند و بدون علائم مشخص، اما در صورت عدم تشخیص به موقع، عوارض جدی به همراه دارند.
علائم کم‌کاری تیروئید در بارداری چیست؟
بسیاری از علائم این بیماری با تغییرات طبیعی بارداری هم‌پوشانی دارند، اما برخی نشانه‌های هشداردهنده عبارتند از:
- خستگی شدید غیرعادی
- افزایش وزن بیش از حد
- یبوست مداوم
- خشکی پوست
- سرد بودن غیرعادی بدن
- کندی ضربان قلب
- تورم صورت
- اختلال در تمرکز و حافظه
- افسردگی یا خلق پایین
نکته: حتی بدون این علائم هم ممکن است اختلال وجود داشته باشد؛ غربالگری تیروئید بسیار ضروری است.
کم‌کاری تیروئید چه خطری برای جنین دارد؟
در سه‌ماهه اول، مغز و سیستم عصبی جنین برای رشد، به هورمون‌های تیروئیدی مادر وابسته است. کمبود این هورمون‌ها می‌تواند منجر به:
- تأخیر رشد ذهنی
- کاهش IQ کودک
- مشکلات رفتاری در آینده
- زایمان زودرس یا وزن کم هنگام تولد
- افزایش خطر سقط جنین یا مرده‌زایی
چه کسانی بیشتر در معرض خطر هستند؟
زنان بارداری که:
- سابقه خانوادگی بیماری‌های تیروئید دارند
- قبلاً تیروئیدکتومی یا پرتودرمانی گردن داشته‌اند
- دیابت نوع ۱ دارند
- بیماری‌های خودایمنی (مانند لوپوس) دارند
- یا در بارداری قبلی دچار عارضه‌ای بوده‌اند
باید حتماً در هفته‌های ابتدایی بارداری از نظر عملکرد تیروئید غربالگری شوند.
چطور کم‌کاری تیروئید در بارداری تشخیص داده می‌شود؟
تشخیص با آزمایش خون ساده انجام می‌شود:
- بررسی سطح TSH (هورمون محرک تیروئید)
- و در صورت لزوم، بررسی سطح T4 آزاد
در بارداری، مقادیر مرجع باید بر اساس هفته‌ی بارداری تنظیم شوند، چون نیاز هورمونی مادر در طول دوران بارداری تغییر می‌کند.
آیا کم‌کاری تیروئید در بارداری قابل درمان است؟
بله، خوشبختانه کاملاً قابل کنترل است. درمان اصلی، مصرف لووتیروکسین (قرص هورمون تیروئیدی) است. پزشک دوز مناسب را بر اساس نتایج آزمایش تجویز می‌کند و معمولاً طی بارداری چندین بار تنظیم دوز لازم می‌شود.
آیا مصرف لووتیروکسین در دوران بارداری بی‌خطر است؟
کاملاً بله.
لووتیروکسین جزو داروهای ایمن در دوران بارداری محسوب می‌شود و نه تنها خطری برای جنین ندارد، بلکه از بروز مشکلات جدی جلوگیری می‌کند.
آیا رژیم غذایی و سبک زندگی هم اهمیت دارد؟
بله، البته به عنوان مکمل درمان دارویی.
نکات مهم:
- پرهیز از مصرف مکمل آهن یا کلسیم هم‌زمان با قرص لووتیروکسین (۲ تا ۴ ساعت فاصله)
- مصرف مواد غذایی یددار (مثل نمک یددار یا ماهی) با نظر پزشک
- خواب کافی، کنترل استرس و پیروی از برنامه درمانی منظم
کم‌کاری تیروئید بعد از زایمان چه می‌شود؟
در برخی موارد، تیروئید به حالت طبیعی برمی‌گردد و نیازی به ادامه دارو نیست.
اما در موارد دیگر، به‌ویژه اگر علت بیماری خودایمنی باشد، ممکن است ادامه درمان لازم باشد. بررسی مجدد عملکرد تیروئید بعد از زایمان ضروری است.
حرف آخر
کم‌کاری تیروئید در دوران بارداری اگر به‌موقع تشخیص داده شود، به‌راحتی قابل کنترل است و مشکلی برای مادر و جنین ایجاد نمی‌کند. غربالگری دقیق، مصرف منظم دارو و پیگیری با پزشک، کلید یک بارداری سالم و بی‌خطر است.
بدون استرس، با آگاهی و پیروی از درمان، می‌توان این مسیر را با آرامش طی کرد.
