حمام کردن نوزاد یکی از چالش‌برانگیزترین وظایف والدین، به‌ویژه در روزها و هفته‌های ابتدایی تولد است. اغلب والدین نگرانند که مبادا در هنگام شست‌وشو به نوزاد آسیب برسد یا با انجام اشتباه یک مرحله، او را دچار سرماخوردگی یا استرس کنند. از سوی دیگر، حمام اگر به‌درستی انجام شود، می‌تواند برای نوزاد تجربه‌ای آرام‌بخش، لذت‌بخش و حتی کمک‌کننده به خواب بهتر باشد. در این مطلب، قدم به قدم نکات ضروری، روش صحیح شست‌وشو، نکات ایمنی و زمان مناسب شستن نوزاد تازه متولد شده بررسی می‌شود.
چه زمانی حمام کردن نوزاد مناسب است؟
نوزادان تازه متولد شده به دلیل حساسیت بالای پوست و عدم تنظیم دمای بدن، نیاز به حمام مداوم ندارند. معمولاً ۲ تا ۳ بار در هفته کافی است. البته اگر نوزاد دچار تعریق شدید باشد یا ناحیه پوشک آلوده شده باشد، می‌توان بخشی از بدن را بدون نیاز به حمام کامل شست‌وشو داد.
تا زمانی که بند ناف نیفتاده است، بهتر است شستن نوزاد به‌صورت اسفنجی و بدون غوطه‌ور کردن کامل در آب انجام شود. پس از سقوط بند ناف، می‌توان نوزاد را به‌طور کامل حمام کرد.
آماده‌سازی محیط قبل از حمام
آماده‌سازی محیط از مهم‌ترین مراحل آموزش حمام کردن نوزاد است. والدین باید فضای حمام را گرم، بدون جریان باد و کاملاً امن کنند.
- تنظیم دما
دمای اتاق باید بین ۲۴ تا ۲۶ درجه سانتی‌گراد باشد. آب مناسب حمام نوزاد نیز حدود ۳۷ درجه است؛ یعنی کمی گرم‌تر از دمای بدن. توصیه می‌شود از آرنج یا پشت دست برای اندازه‌گیری تقریبی دما استفاده شود، یا از دماسنج مخصوص نوزاد کمک بگیرید.
- وسایل مورد نیاز
قبل از شروع حمام، تمام وسایل باید در دسترس باشند تا نیازی به ترک‌کردن نوزاد وجود نداشته باشد. این وسایل عبارت‌اند از:
- وان یا لگن مخصوص نوزاد
- لیف نرم و بهداشتی
- شامپو بدن و سر مخصوص نوزاد
- دو حوله تمیز
- پوشک و لباس
- لوسیون بدن کودک برای بعد از حمام
- پنبه و گوش‌پاک‌کن مخصوص نوزاد
مراحل حمام کردن نوزاد به‌صورت اصولی
- قرار دادن نوزاد در وان
نوزاد باید به‌آرامی، ابتدا پاها و سپس کل بدن، وارد آب شود. یک دست باید در تمام مدت زیر سر و گردن نوزاد باشد تا از ایمنی او مطمئن شوید.
- شستن صورت
برای شستن نوزاد تازه متولد شده همیشه ابتدا صورت و چشم‌ها را با پنبه یا پارچه نرم و بدون استفاده از شوینده تمیز کنید. این کار از ورود مواد شیمیایی به چشم نوزاد جلوگیری می‌کند.
- شستن موها
موهای نوزاد نیازی به شست‌وشوی روزانه ندارند. با شامپوی مخصوص، به‌آرامی کف سر را ماساژ دهید و سپس خوب آبکشی کنید.
- شستن بدن
بدن نوزاد را با لیف نرم و مقدار کمی شوینده مناسب نوزاد بشویید. به‌خصوص نواحی چین‌دار مانند گردن، پشت زانو، زیر بغل و کشاله ران باید با دقت بیشتری تمیز شوند. توجه داشته باشید که استفاده زیاد از شوینده باعث خشکی پوست می‌شود.
- آبکشی و خروج از حمام
پس از شست‌وشوی کامل، نوزاد را به‌آرامی از آب خارج کرده و سریعاً او را داخل حوله بپیچید. خشک‌کردن سریع مانع از سرماخوردگی و احساس ناخوشایند می‌شود.
مراقبت‌های بعد از شستن نوزاد در حمام
خشک‌کردن
بدن نوزاد باید با ضربه‌های آهسته خشک شود، نه کشیدن حوله روی پوست. این روش مانع تحریک‌پذیری پوست حساس نوزاد می‌شود.
مرطوب‌سازی پوست
پوست نوزادان، مخصوصاً آن‌هایی که تازه متولد شده‌اند، به‌سرعت خشک می‌شود. استفاده از مرطوب‌کننده مخصوص نوزاد یا لوسیون بدن کودک به حفظ نرمی و رطوبت پوست کمک می‌کند.
ماساژ بعد از حمام
حمام بهترین زمان برای ماساژ کودک است؛ زیرا پوست تمیز است و نوزاد نیز آرام‌تر شده. ماساژ ملایم به بهبود خواب، کاهش کولیک و ایجاد احساس امنیت بیشتر کمک می‌کند. اگر در رابطه با اینکار اطلاعات کافی ندارید، پیش از آموزش ماساژ کودک را ببینید.
پاک‌سازی ناف و گوش‌ها
در نوزادانی که بند ناف هنوز نیفتاده است، باید ناحیه ناف کاملاً خشک و تمیز نگه داشته شود. برای تمیز کردن گوش، تنها بخش خارجی گوش را با پارچه خشک کنید؛ استفاده از گوش‌پاک‌کن داخل کانال گوش توصیه نمی‌شود.
نکات ایمنی در حمام کردن نوزاد
هرگز نوزاد را تنها نگذارید
حتی یک ثانیه غفلت ممکن است خطرآفرین باشد. اگر چیزی را فراموش کردید، نوزاد را با حوله پیچیده و همراه خود ببرید.
میزان آب باید کم باشد
برای نوزادان سطح آب باید حدود ۵ تا ۸ سانتی‌متر باشد تا خطری از نظر غوطه‌ور شدن وجود نداشته باشد.
از شوینده‌های سنگین استفاده نکنید
پوست نوزاد بسیار ظریف است؛ بنابراین باید از شوینده‌های ملایم و فاقد رایحه‌های تند استفاده شود.
از سر خوردن نوزاد جلوگیری کنید
استفاده از زیراندازهای ضد لغزش یا وان‌های مخصوص، امنیت بیشتری ایجاد می‌کند.
چند اشتباه رایج در شستن نوزاد
- استفاده بیش از حد از شامپو یا صابون
- قرار دادن نوزاد در آب داغ
- خشک نکردن کامل چین‌های پوستی
- حمام کردن هر روزه بدون نیاز
- عجله کردن در مراحل شست‌وشو
این اشتباهات می‌توانند موجب خشکی شدید پوست، حساسیت یا بی‌قراری نوزاد شوند.
همچنین اگر کوچولوتان به سنی رسیده است که نیاز است درباره دندان درآوردن کودک بیشتر بدانید، پیشنهاد می‌کنیم مقاله دیگرمان را بخوانید.
جمع‌بندی
حمام کردن نوزاد اگرچه در ابتدا دشوار و استرس‌زا به نظر می‌رسد، اما با رعایت چند نکته ساده تبدیل به فعالیتی آرامش‌بخش و لذت‌بخش برای کودک و والدین می‌شود. رعایت اصول دمای مناسب، ترتیب صحیح شست‌وشو، مراقبت‌های پس از حمام و توجه به ایمنی، همگی در سلامت پوست و آرامش نوزاد نقش اساسی دارند. با انجام صحیح مراحل ذکرشده، والدین می‌توانند با اطمینان کامل فرآیند شستن نوزاد تازه متولد شده را پیش ببرند و تجربه‌ای امن و دلپذیر برای کودک خود فراهم کنند.
