بسیاری از والدین در دوره‌ای از رشد کودک خود با پدیده گاز گرفتن مواجه می‌شوند. این رفتار که در بین کودکان ۱ تا ۳ سال رایج‌تر است، ممکن است شما را شگفت‌زده یا نگران کند، اما در بیشتر موارد، بخشی طبیعی از فرآیند رشد محسوب می‌شود.
در این مقاله بررسی می‌کنیم که چرا کودکان گاز می‌گیرند، چگونه می‌توان این رفتار را کنترل کرد و در چه شرایطی باید با پزشک مشورت کرد.
چرا کودکان گاز می‌گیرند؟
گاز گرفتن در کودکان دلایل متفاوتی دارد که شناخت آن‌ها اولین گام برای مدیریت درست این رفتار است.
تسکین درد دندان درآوردن: بین ۴ تا ۷ ماهگی، نوزادان وارد مرحله دندان درآوردن می‌شوند که می‌تواند با درد و ناراحتی همراه باشد. گاز گرفتن انگشت، سینه مادر یا اسباب‌بازی برای کاهش فشار روی لثه‌ها انجام می‌شود.
کاوش محیط با دهان: کودکان نوپا از دهانشان مانند دست استفاده می‌کنند تا دنیای اطراف را کشف کنند. گاز گرفتن اشیاء یا حتی آدم‌ها، بخشی از همین تجربه اکتشافی است.
جلب توجه دیگران: اگر کودک احساس کند نادیده گرفته شده، ممکن است به گاز گرفتن به عنوان راهی برای جلب توجه—even منفی—روی آورد.
ابراز ناامیدی یا خشم: کودکانی که هنوز مهارت‌های زبانی کافی ندارند، ممکن است برای ابراز احساساتی مثل خشم، ترس یا ناکامی به گاز گرفتن متوسل شوند. این نوع واکنش بیشتر در سنین پایین دیده می‌شود.
واکنش‌سنجی و کنجکاوی برخی کودکان صرفاً می‌خواهند بدانند واکنش دیگران به گاز گرفتن چیست. این بخشی از تجربه و یادگیری اجتماعی آن‌هاست.
نکته: گاز گرفتن در پسرها کمی شایع‌تر است و معمولاً با رشد مهارت‌های ارتباطی کاهش می‌یابد.
چگونه از گاز گرفتن جلوگیری کنیم؟
با شناخت موقعیت‌های محرک و ارائه واکنش‌های درست، می‌توان به کودک یاد داد که رفتار خود را کنترل کرده و راه‌های سالم‌تری برای بیان احساسات پیدا کند.
با آرامش واکنش نشان دهید: وقتی کودک کسی را گاز می‌گیرد، با لحن محکم و آرام بگویید «گاز گرفتن کار اشتباهی است». از داد زدن یا واکنش تند خودداری کنید.
ابتدا به فرد آسیب‌دیده رسیدگی کنید: محل گاز گرفته شده را با آب و صابون بشویید. اگر خونریزی داشت یا جراحت عمیق بود، با پزشک مشورت کنید.
کودک گازگیر را آرام کنید: کودک نوپا ممکن است از درد واردشده به دیگران متعجب یا ناراحت شود. تسلی دادن اشکالی ندارد، مگر اینکه کودک برای جلب توجه این کار را کرده باشد.
کلمات جایگزین آموزش دهید: پس از آرام شدن فضا، به کودک یاد دهید به جای گاز گرفتن، از کلمات برای ابراز احساسات استفاده کند.
انرژی او را در مسیر مثبت هدایت کنید: بازی با موسیقی، نقاشی یا فعالیت‌های فیزیکی می‌توانند انرژی کودک را تخلیه کرده و مانع بروز رفتارهای پرخاشگرانه شوند.
نکاتی برای ایجاد محیطی آرام و بدون رفتارهای تهاجمی
- اگر کودک در حال دندان درآوردن است، دندان‌گیر یا لیف خنک همراه داشته باشید.
- قبل از بازی یا بیرون رفتن، کودک باید غذا خورده و استراحت کرده باشد.
- در طول روز زمان خاصی برای با هم بودن اختصاص دهید تا نیاز به جلب توجه از بین برود.
- رفتارهای مثبت را با تعریف و تشویق تقویت کنید، نه گاز گرفتن را با توجه منفی.
- استفاده از جملاتی مانند «من دوست دارم وقتی با آرامش بازی می‌کنی» بسیار مؤثر است.
- به کودک بیاموزید احساساتش را با کلمات بیان کند. در صورت نیاز، از مشاور یا رفتاردرمانگر کمک بگیرید.
- در شرایط خاص مثل ورود خواهر/برادر جدید، توجه بیشتری به کودک داشته باشید.
چه کارهایی نباید انجام داد؟
- هرگز برای تلافی، کودک را گاز نگیرید. این کار الگوی رفتاری اشتباهی به او می‌دهد.
- از تنبیه فیزیکی یا تهدید استفاده نکنید. این کار ترس ایجاد می‌کند، نه آموزش.
- اگر گاز گرفتن کودک ادامه داشت، به آن بی‌تفاوت نباشید.
چه زمانی باید از پزشک کمک گرفت؟
اگر کودک شما پس از ۳ یا ۴ سالگی همچنان به گاز گرفتن ادامه می‌دهد یا این رفتار تبدیل به عادت روزمره شده است، باید به روانشناس کودک مراجعه کنید. ممکن است این رفتار نشانه‌ای از مشکل عاطفی عمیق‌تر باشد که نیاز به بررسی و درمان تخصصی دارد.
جمع‌بندی
گاز گرفتن در کودکان معمولاً بخشی طبیعی از رشد است و با بالا رفتن سن و افزایش مهارت‌های ارتباطی کاهش می‌یابد. اما اگر تکرار شود یا به رفتار آسیب‌زننده تبدیل شود، نیاز به رسیدگی جدی‌تری دارد. با درک دلایل این رفتار و واکنش مناسب، می‌توانید به کودک خود کمک کنید تا راه‌های سالم‌تری برای بیان احساسات خود پیدا کند.
