مراقبت از کودکان مبتلا به فلج مغزی تنها وظیفه خانواده نیست؛ بلکه نیازمند همکاری نزدیک والدین با پرستاران متخصص و تیم درمانی است. این مراقبت‌ها اگر اصولی، دقیق و با شناخت نیازهای فردی کودک انجام شوند، می‌توانند زندگی روزمره او را تسهیل کنند و رشد او را تقویت نمایند.
نقش پرستار خانگی در مراقبت از کودک فلج مغزی
یک پرستار آموزش‌دیده ابتدا وضعیت جسمی و روانی کودک را بررسی کرده و سپس با توجه به نیازهای خاص او، یک برنامه مراقبتی شخصی‌سازی‌شده طراحی می‌کند. این برنامه به حفظ استقلال کودک، سلامت فیزیکی و روانی او کمک شایانی می‌کند.
کمک در فعالیت‌های خودمراقبتی
کودکانی که به دلیل ناهماهنگی عضلانی توان انجام فعالیت‌های ابتدایی مثل حمام کردن، تعویض لباس یا رفتن به دستشویی را ندارند، به حمایت مداوم نیاز دارند. پرستار با استفاده از ابزارهای کمکی مانند صندلی حمام یا مسواک‌های مخصوص، هم انجام این کارها را تسهیل می‌کند و هم به کودک آموزش می‌دهد تا در حد توان، خودش آن‌ها را انجام دهد. این موضوع نقش کلیدی در افزایش اعتمادبه‌نفس کودک دارد.
تغذیه مناسب و ایمن
یکی از چالش‌های جدی در کودکان فلج مغزی، اختلال در بلع و تغذیه است. پرستار باید بر جویدن، بلع، وضعیت نشستن هنگام غذا خوردن و حتی قوام غذا نظارت داشته باشد تا از مشکلاتی مثل آسپیراسیون جلوگیری شود. در موارد خاص، اگر کودک از لوله تغذیه استفاده می‌کند، پرستار موظف است روند تغذیه را طبق دستور پزشک اجرا کرده و آموزش‌های لازم را به خانواده ارائه دهد.
تقویت مهارت‌های ارتباطی
در صورتی که کودک توانایی صحبت کردن نداشته باشد، پرستار از روش‌های جایگزین مانند زبان اشاره، تخته‌های تصویری، حرکات صورت یا حتی وسایل دیجیتال برای ارتباط استفاده می‌کند. همکاری پرستار با گفتاردرمانگر می‌تواند مهارت‌های گفتاری و زبانی کودک را به مرور تقویت کند.
حفظ و ارتقاء تحرک بدنی
پرستار با همکاری فیزیوتراپیست، تمرینات مخصوص دامنه حرکتی را انجام داده و مهارت‌های حرکتی کودک را تقویت می‌کند. همچنین به کودک آموزش می‌دهد که چطور با کمک تجهیزات ارتوپدی حرکت کند یا از آن‌ها به‌درستی استفاده کند. پرستار باید برنامه‌ای تنظیم کند که کودک با سرعت خودش پیش برود و انرژی‌اش را در طول روز حفظ کند.
ایمنی محیط زندگی
ایجاد یک محیط امن و کنترل‌شده برای کودک بسیار حیاتی است. پرستار مراقب است که مسیرهای عبور و مرور کودک امن باشند، وسایل بازی بی‌خطر انتخاب شوند، لوازم ایمنی مانند زانوبند، کلاه محافظ یا کمربند ایمنی استفاده شوند و در صورت لزوم اطراف تخت کودک نرده محافظ نصب شود.
آموزش خانواده و حمایت روانی
پرستار فقط مراقب کودک نیست؛ بلکه نقش آموزش‌دهنده برای خانواده را هم ایفا می‌کند. او به والدین، خواهر و برادر کودک می‌آموزد که چگونه با کودک تعامل کنند، نگرانی‌هایشان را بیان کنند و در شرایط سخت، راهکارهای عملی داشته باشند. همچنین آن‌ها را به ادامه جلسات توانبخشی و آموزش‌های انطباقی تشویق می‌کند.
ارتقای عزت‌نفس و رشد کودک
بازی‌های آموزشی، وسایل کمک‌آموزشی و تعیین اهداف قابل دستیابی، از جمله کارهایی است که پرستار انجام می‌دهد تا رشد حسی، شناختی و حرکتی کودک تقویت شود. وقتی کودک در انجام کارها موفق می‌شود، حس ارزشمندی در او شکل می‌گیرد. پرستار در زمان‌های اضطراب نیز در کنار کودک است و حس اطمینان را به او منتقل می‌کند.
مراقبت از پوست و پیشگیری از زخم
کودکان فلج مغزی در معرض زخم‌های فشاری هستند. پرستار باید مرتب وضعیت پوست کودک را بررسی کرده، از فشار طولانی‌مدت روی یک ناحیه جلوگیری کند و از پدهای محافظتی یا تغییر وضعیت مداوم برای پیشگیری از آسیب پوستی استفاده کند.
همکاری با تیم درمانی
پرستار خانگی بخشی از تیم بزرگ‌تری است که شامل فیزیوتراپیست، گفتاردرمانگر، پزشک متخصص و کاردرمانگر می‌شود. ارتباط موثر و هماهنگ میان اعضای این تیم باعث می‌شود کودک خدمات منسجم و اثربخشی دریافت کند.
جمع‌بندی
پرستاری در منزل از کودک مبتلا به فلج مغزی، فراتر از مراقبت جسمی است؛ این کار شامل آموزش، توانبخشی، حمایت عاطفی و ایجاد محیطی ایمن برای رشد کودک می‌شود. همکاری والدین با پرستاران حرفه‌ای و متعهد می‌تواند کیفیت زندگی کودک را به‌شکل چشمگیری بهبود دهد.
