بارداری دوره‌ای است پر از تغییرات—نه‌فقط از نظر جسمی و روانی، بلکه در شرایط دهان و دندان هم تغییرات چشم‌گیری ایجاد می‌شود. در حالی که بسیاری از مادران روی تغذیه و مراقبت‌های پزشکی تمرکز دارند، سلامت دهان و دندان اغلب نادیده گرفته می‌شود. این در حالی است که بیماری‌های دهان در دوران بارداری می‌توانند با عوارض جدی مانند زایمان زودرس و وزن پایین نوزاد همراه شوند. در این مقاله، هر آنچه باید درباره مراقبت‌های دهان و دندان در دوران بارداری بدانید را به‌طور کامل بررسی می‌کنیم
تغییرات فیزیولوژیکی دهان در بارداری
در دوران بارداری، سطح هورمون‌های استروژن و پروژسترون افزایش می‌یابد. این تغییرات بر بافت‌های دهانی تأثیر مستقیم دارند:
- لثه‌ها حساس‌تر و پرخون‌تر می‌شوند
- احتمال خونریزی هنگام مسواک‌زدن یا نخ‌دندان کشیدن بالا می‌رود
- بزاق ممکن است تغییر ترکیب داده و خاصیت محافظتی آن کاهش یابد
- ویار و استفراغ مکرر باعث فرسایش مینای دندان می‌شود
این شرایط زمینه را برای رشد باکتری‌ها و التهاب فراهم می‌کند.
مشکلات رایج دهان و دندان در بارداری
در دوران بارداری، دهان و دندان‌ها بیشتر از همیشه در معرض آسیب قرار می‌گیرند. افزایش هورمون‌ها، تغییر در رژیم غذایی و حتی کاهش انگیزه برای رعایت بهداشت دهان، می‌تونه باعث بروز مشکلاتی بشه که اگر به موقع تشخیص داده نشن، هم مادر و هم جنین رو در معرض خطر قرار می‌دن. در ادامه با شایع‌ترین مشکلات دهانی دوران بارداری آشنا می‌شیم.
🔹 التهاب لثه بارداری (Pregnancy Gingivitis)
در اثر پاسخ شدیدتر لثه به پلاک‌های باکتریایی، مادران ممکن است دچار التهاب، قرمزی، تورم و خونریزی لثه شوند. این مشکل معمولاً در سه‌ماهه دوم و سوم شایع‌تر است.
🔹 تومور بارداری (Epulis Gravidarum)
توده‌ای خوش‌خیم و دردناک که معمولاً در لثه‌ها ایجاد می‌شود. این توده‌ها معمولاً پس از زایمان خودبه‌خود از بین می‌روند.
🔹 پوسیدگی دندان
به دلیل:
- افزایش مصرف میان‌وعده‌های شیرین
- کاهش مراقبت‌های دهانی در نتیجه خستگی یا تهوع
- استفراغ مکرر و اسید معده
🔹 بوی بد دهان
اغلب در اثر عفونت‌های لثه یا خشکی دهان ایجاد می‌شود.
چرا مشکلات دهان و دندان در بارداری خطرناک‌اند؟
تحقیقات نشان داده‌اند که باکتری‌های بیماری‌زای دهانی می‌توانند وارد جریان خون شوند و از طریق جفت به جنین برسند. این وضعیت ممکن است منجر به:
- زایمان زودرس
- وزن پایین نوزاد هنگام تولد
- افزایش خطر پره‌اکلامپسی (مسمومیت بارداری)
به همین دلیل، مراقبت‌های پیشگیرانه ضروری است.
مراقبت‌های ضروری برای سلامت دهان در دوران بارداری
- مسواک زدن دوبار در روز با خمیر دندان حاوی فلوراید
- استفاده روزانه از نخ دندان برای حذف پلاک‌های بین دندانی
- دهان‌شویه‌های بدون الکل (در صورت تجویز پزشک)
- شست‌وشوی دهان بعد از استفراغ با آب و جوش‌شیرین برای کاهش اسیدیته
- کاهش مصرف قند و شیرینی به ویژه در شب
- نوشیدن آب کافی برای کاهش خشکی دهان
درمان دندان‌پزشکی در دوران بارداری
بر خلاف تصورات رایج، درمان دندان‌پزشکی در دوران بارداری مجاز و گاهی ضروری است.
ایمن‌ترین زمان درمان: سه‌ماهه دوم
سه‌ماهه اول زمان تشکیل اندام‌های جنین است و سه‌ماهه سوم ممکن است باعث ناراحتی فیزیکی در طول درمان شود.
📷 عکس‌برداری با اشعه X:
با استفاده از محافظ سربی و دوز کنترل‌شده ایمن است و در موارد ضروری انجام می‌شود.
💊 داروهای مجاز:
- مسکن‌هایی مانند پاراستامول
- آنتی‌بیوتیک‌هایی مثل آموکسی‌سیلین (با تجویز پزشک)
همیشه با دندان‌پزشک و متخصص زنان مشورت کنید.
پیشگیری، کلید اصلی است
- ویزیت دندان‌پزشک قبل از بارداری یا در سه‌ماهه اول برای بررسی مشکلات نهفته
- چکاپ‌های دوره‌ای در صورت نیاز
- آموزش بهداشت دهان در مراکز مراقبت بارداری
- خودداری از مصرف خودسرانه داروهای دهان‌پزشکی
سلامت دهان و دندان بخش جدایی‌ناپذیر از مراقبت‌های دوران بارداری است. مشکلات ساده مانند التهاب لثه در صورت بی‌توجهی می‌توانند به عوارض جدی برای مادر و جنین تبدیل شوند. با رعایت بهداشت روزانه، مراجعه منظم به دندان‌پزشک، و پیروی از رژیم غذایی سالم، می‌توانید این دوران را با لبخند سالم‌تری سپری کنید.
